تاریخچه پوهنتون کابل
پوهنتون کابل به عنوان پوهنتون اصلی و اولین نهاد آموزش عالی در افغانستان، در نوامبر ۱۹۳۲ با تأسیس پوهنځی طب تاسیس شد و به تدریج با پوهنځی‌های جدید توسعه یافت. این پوهنتون به عنوان یک نهاد تأثیرگذار؛ همزمان، تحت تأثیر تحولات سیاسی و نظامی در افغانستان طی چهار دهه‌ی گذشته قرار داشته است.
پوهنتون کابل در طی سالهای (۱۹۳۲ - ۱۹۷۸) پیشرفت‌های خوبی داشته و تغییرات مهمی را شاهد بوده است. در این دوره، سیستم آموزش عالی مدرن افغانستان در هسته پوهنتون کابل ایجاد شد. همانطور که در سال ۱۹۴۶ (قانون تأسیس پوهنتون کابل) وضع شد، در واقع بنیان فعالیتهای آکادمیک و اداری آموزش عالی در افغانستان. به دنبال تأسیس پوهنځی طب (۱۹۳۲) گذاشته شده و توسعه ساختاری پوهنتون کابل گسترش یافت. پوهنځی حقوق و علوم سیاسی پوهنتون کابل در سال (۱۹۳۸)، پوهنځی علوم (۱۹۴۲)، پوهنځی ادبیات (۱۹۴۴)، پوهنځی حقوق و شرع (اسلامی) (۱۹۵۱)، پوهنځی زراعت و مهندسی (۱۹۵۶)، پوهنځی اقتصاد (۱۹۵۸)، پوهنځی فارمسی (۱۹۵۹) و پوهنځی هنر در سال (۱۹۶۶) تأسیس شدند. با تأسیس این پوهنځی‌ها، زیرساخت‌های لازم نیز ایجاد شد و تقریباً ۵۰٪ زیرساخت‌های موجود پوهنتون کابل در این دوره ایجاد شد.
در برنامه‌های توسعه اول و دوم دولت افغانستان (۱۹۵۶-۱۹۶۷)، توسعه پوهنتون از اولویت‌های دولت افغانستان است و توجه جدی به ایجاد زیرساخت‌های آموزش عالی مدرن در پوهنتون مبذول گردیده است. تأسیس کتابخانه‌ها ، آزمایشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی، توسعه جامع بین‌المللی سازی، ظرفیت سازی اساتید، رشد تحقیقات علمی، ایجاد نشریه‌ها و... در این دوره صورت گرفت. در سال ۱۹۶۸، پوهنتون کابل ۳۸۶۰ دانشجو، ۴۳۸ استاد داخلی، ۱۸۶ استاد خارجی، ۳۵ استاد در پوهنځی حقوق و در مجموع ۷۱۴ استادِ مشغول تدریس و تحقیق داشت. در این دوره، اکثر اساتید این پوهنتون از کشورهای پیشرفته دارای تحصیلات عالی دکتوری بوده و این پوهنتون از جایگاه بالایی در منطقه برخوردار بوده است،تا جایی که دانشجویان خارجی از خاور میانه، آسیای میانه، اروپای شرقی و ایالات متحده در این پوهنتون مصروف تحصیل بوده اند.
با فراز و نشیب‌های سیستم سیاسی، رشد و توسعه پوهنتون کابل نیز تغییر کرد. از سال ۱۹۹۲-۱۹۷۸؛ پوهنتون کابل پیشرفت و توسعه کمی را تجربه کرده است، به طوری که ساختار سازمانی این پوهنتون گسترش یافته و پوهنځی زمین شناسی و علوم اجتماعی (۱۹۷۹)، و پوهنځی روزنامه نگاری (۱۹۸۰) به سازمان علمی و اداری تبدیل شده و تقریبا ۱۰ درصد بخش زیرساختی پوهنتون کابل توسعه یافته است. با این حال؛ به دلیل اوضاع نا بهنجار سیاسی در کشور، پوهنتون کابل سرعت پیشرفت خود را از دست داده، منزوی و راکد شده است. بسیاری از اساتید با استعداد مجبور به ترک کشور شدند و روابط کاری پوهنتون کابل با سایر نهادهای معتبر ملی و بین‌المللی در این سالها بی ثبات یا متوقف شد.
در این دوره، تعداد دانشجویان پوهنتون (۸۵۰۰نفر) ، استاد (۸۶۰) و کارمندان بخش‌های اداری به (۴۴۰) نفر افزایش یافته است.
با حضور مجاهدین و آغاز جنگ‌های داخلی در افغانستان از (۱۹۹۲-۱۹۹۶)، پوهنتون کابل روزهای سختی را پشت سر گذاشت و تقریباً تمام امکانات آن از بین رفت. این پوهنتون محل درگیری بین گروه‌های متخاصم بود، در نتیجه بیشتر منابع مادی و معنوی آن از بین رفت و اکثریت اساتید و کارکنان در این دوره مهاجرت کردند و یا هم دست از تدریس و فعالیت برداشته و در خانه مستقر شدند. با تصرف کابل توسط طالبان در سال (۱۹۹۶) زمینه برای حضور و تحصیل دانشجویان اناث فراهم نبوده و استادان زن شغل خود را از دست دادند. که با بازگشایی دروازه‌های پوهنتون کابل در این دوره ، تنها (۳۰۰) استاد و (۳۰۰۰) دانشجو در این پوهنتون باقی ماندند.
دوره توانبخشی و پیشرفت (۲۰۰۱ تاکنون):
این دوره عصر احیاء، توسعه و تعالی مجدد پوهنتون کابل است. با تغییر نظام سیاسی افغانستان در سال ۲۰۰۱؛ افق روشنی برای این پوهنتون گشوده شده است که با احیاء، توسعه، تطبیق و مدرن‌سازی سیستم انجام می‌شود:
- پوهنتونی:
۱.۱. پوهنځی‌های علوم کامپیوتر، محیط زیست، مدیریت و سیاست‌های عمومی اخیراً تأسیس شده و پوهنځی علوم به چهار پوهنځی جداگانه تقسیم شده است: ریاضیات ، فیزیک ، زیست شناسی/بیولوژی و کیمیا/شیمی. تعداد پوهنځی‌ها به ۲۲ پوهنځی و ۱۰۱ گروه افزایش یافته است.
۲.۱. به‌روز رسانی برنامه درسی در همه بخش‌ها؛
۳.۱.ایجاد ۲۳ برنامه کارشناسی ارشد/ماستری و ۲ برنامه دکترا؛
۴.۱.استخدام کادر علمی جوان و افزایش کادر علمی به (۹۰۰ نفر)؛
۵.۱.ارسال کارمندان پوهنتون به پوهنتون‌های خارجی برای تحصیلات تکمیلی؛
۶.۱احیای تحقیقات علمی؛
۷.۱.احیاء و توسعه مشارکت با نهادهای ملی و بین المللی؛
۸.۱.تجهیز و نوسازی آزمایشگاه‌ها؛
۹.۱.دریافت سند اعتبار ملی؛
۱۰.۱تعداد دانش آموزان از (۳۰۰۰ نفر) به (۲۵۰۰۰) نفر افزایش یافته است.
- زیرساخت:
۲.۱.. بازسازی و تجهیز کلیه پوهنځی‌ها؛
۲.۲. ایجاد کتابخانه‌های اختصاصی برای همه پوهنځی‌ها؛
۲.۳.. تأسیس مرکز فناوری اطلاعات؛
۲.۴.. ایجاد ۴۰٪ زیرساخت‌های موجود؛
۲.۵.. تعمیر و بازسازی کلیه جاده‌ها و پیاده روهای داخل محوطه پوهنتون.
- حاکمیت؛
۳.۱.قانون جدید آموزش عالی تدوین و تصویب شد؛
۳.۲...یک برنامه استراتیژیک برای پوهنتون کابل ساخته شد؛
۳.۳...رویه‌های جدید برای رفع ناسازگاری‌ها و شکاف‌ها ایجاد شد؛
۳.۴...سیستم‌های HEMIS و HELMS طراحی و تطبیق شده اند؛
۳.۵..ایجاد سیستم رأی گیری برای رؤسای ادارات ایجاد و اجرا شد؛
۳.۶.. روند اعطای مدرک دیپلوم برای دانشجویان آسان و شفاف گردیده است.
- دسترسی به توسعه:
۴.۱.. افزایش دانشجویان دختر تا ۴۱٪؛
۴.۲. تهیه خوابگاه برای ۳۰۰۰ دانشجوی دختر و پسر؛
۴.۳.فراهم کردن امکانات بهتر برای دانشجویان نابینا؛
۴.۴. ایجاد یک سیستم شفاف برای مدیریت کارمندان پوهنتونی؛
۴.۵. علیرغم تهدیدات بلند امنیتی و COVID-19 پوهنتون کابل توانسته است از طریق استفاده از سیستم HELMS و سایر ابزارهای آنلاین و الکترونیکی روند تدریس را پیش ببرد و دسترسی دانشجویان به مطالب دروس و اساتید را فراهم کند.
پوهنتون کابل به عنوان بزرگترین و سابقه‌دار ترین پوهنتون افغانستان، با طرح جدید توسعه می‌تواند نیازهای اقتصادی و اجتماعی کشور را بهتر تأمین کند.
