د طبیعي زېرمو مدیریت څانګه

د انسانانو له پيدايښت راهیسې، ژوندي موجودات د خپلو اړتیاوو د پوره کولو لپاره په ځمکنیو طبیعي زېرمو اتکا کوي. د طبیعي زېرمو مدیریت داسې تعریفولای شو چې: د طبیعې زېرمو لکه: نباتاتو، حیواناتو، ځمکې، اوبو، خاورې، منرالي ذخیرو، ځنګلونو، چمنونو، کرنیزو سیمو، څړځایونو او داسې نورو ایکوسیستمونو حکومتولي او مدیریت پداسې ډول چې د انسانانو د ژوندانه په کیفیت او ټولنو باندې مثبتې اغېزې ولري. په ټولیزه توګه د ځمکي پر مخ تر 7 میلیارده ډیر وګړي ژوند کوي، چې له خپل چاپېریال سره راکړه ورکړه لري، چې دغه متحرکه پروسه د ځمکې پر مخ د وګړو د وېش لامل ګرځې. او له امله یې په مصرف کې زیاتوالی، د چاپېریال تخریب او اقلیمي بدلون رامنځته کوي. نوموړې ټولې پروسې د فشار د ډېرېدو لامل ګرځي، په ډیری وروسته پاتې هېوادونو کي د طبیعي زېرمو استحصال یا را ویستنه د چاپېریال د تخریب او له خطر سره د مخامخ وګړو د څنډې  ته کېدو.سبب ګرځي. په افغانستان کي د طبیعي زېرمو څخه پراخه ګټه اخیستنه چي د ضعیف اقتصاد پایله ده، له امله یې د طبیعي زېرمو او ځمکو مدیریت تر امنیتي تهدیدونو څخه اغېزمنېږي. له 70 تر 80 سلنه افغانان د خپلو ورځینو ستونځو د هواري لپاره د طبیعي زېرمو لکه زراعت، مالداري، د کانونو استخراج څخه ګټه اخلي.

د طبیعي زېرمو د مدیریت په برخه کي افغانستان له ګڼو ستونځو سره لاس او ګریوان دی، چې له ډلې یې د ځنګلونو وهل، په صحرایي کېدنه، د ژوند بڼو او د هغوي د اوسیدو ځایونو له منځه تلل، ککړتیا، طبیعي پیښي، د خړوبولو له امله د ځمکي مالګین کیدل او د جګړو ناوړه اغېزې د یادونې وړ دي. له جغرافیايي پلوه نوموړې ټولې ستونزې، په وچه کي د افغانستان د را ګېرتیا له امله دي. د طبیعي زېرمو مدیریت د یوه قوي اقتصاد، ټولنیزې پراختیا، سولې، ښې حکومتولۍ او شفافیت په لاسته راوړلو کي مهم رول لري. له طبیعي زېرمو څخه د کورنیو د پایداره اقتصاد د نه تامین په پایله کې د جرمونو کچه لوړیږي.

د طبیعي زېرمو مدیریت او ساتنه د خلکو، طبیعي ایکوسیستم او طبیعي ورشوګانو د يوځای کېدو نقطه ده. د افغانستان د چاپېریال ساتني ملي اداره په 2005 م کال کې د یوې قانون جوړونکي، پالیسۍ جوړونکې، همغېږې کونکې او نظارت کوونکې ادارې په توګه تاسیس شوه. د نوموړې ادارې بنسټيزه موخه د افغانستان د چاپېریال هر اړخيزه ساتنه او د طبیعي زېرمو د تلپاتې پرمختګ لپاره د اغېزمنو پالیسیو، قانوني چوکاټونو جوړول او د خدماتو په وړاندې کولو سره ونډه اخیستل دي. سربیره پر دې د افغانستان د چاپېریال ساتني قانون (2007) د دې اداري وظایف، اختیارات، مسولیتونه او فعالیتونه نور هم څرګندوي. د دې تر څنګ چي نړیوالي ټولنې او د افغانستان دولت د چاپېریال ساتني د پالیسیو په جوړولو، د مدیریتي ستراتیژیو جوړولو او د طبیعي زېرمو په مدیریت کي پرمختګ کړی نور وړاندې تګ هم ممکن دی.

په افغانستان کې د مالدارۍ، کان  کیندنې، ځنګل کارۍ، انرژۍ او توریزم په برخه کي روانو هڅو ته په کتو سره اړتیا لیدل کیږي چې د طبیعي زېرمو او ایکوسیستمونو د مدیرانو، پالیسۍ جوړونکو او کتونکو په توګه ځینی متخصصین کار وکړي. د طبیعي زېرمو د مدیریت څانګه د طبیعي زېرمو د مدیریت یوه هر اړخيزه تګلاره ترویجوي چې تمرکز به يې په پایدارۍ وي. دغه تګلاره به ټول ګټه اخیستونکي سره ونښلوي. د طبیعي زېرمو د مدیریت څانګه د ایکوسیستمونو او زېرمو په تخنیکي ارزونه علمي تمرکز کوي، په ځانګړې توګه هغه زېرمې چي د انسانانو د ژواندانه د دوام او پرمختګ سبب ګرځي. د طبیعي زېرمو د مدیریت څانګې موخه د لسانس په کچه د داسې فارغانو وړاندې کول دي چې په افغانستان کي د طبیعي زېرمو مدیریت په سیستماتیک ډول ترسره کړای شي. په دې کي طبیعي زېرمو د کارونې بیلابیل اړخونه (بیوفزیکي، ټولنیز، سیاسي او اقتصادي)، د تولید کونکو د اهدافو لاسته راوړل او د نورو مستقیمو مصرفونکو موخې (غذایی خونديتوب، ګټه، خطر منل) شاملې دي. د دې تر څنګ د نړیوالو خطرونو لکه د اقلیم د بدلون درک چي کیدای شي د طبیعي زېرمو موجودیت او انکشاف اغېزمن کړي هم مهم دي.

د پام وړ تحصیلي پايلې:

د طبیعي زېرمو مدیریت څانګه محصل محوره او مسلکي تحصیل وړاندې کوي چې د علمي او نظري زده کړو ترمنځ تعادل را منځته کوي.

د نوموړې دورې موخه داده چی محصلان د اجتماعی، سیاسی، اقتصادی او ایکالوجیکی اړخونو ستونزې په لویه پیمامنه درک کړای شی. نوموړی درک د طبیعی علومو اساسي پوهاوي ته اړتیا لري. د دغه پروګرام په پای ته رسولو سره به محصلان د لاندی کارونو په سرته رسولو پوه شي:

لمړۍ پايله: د طبیعي زېرمو د مدیریت او پلان ګذارۍ د پروژو د ترسره کولو لپاره د پروژو ایجاد، همکاري او د هغوی په اړوند د ایکالوجیکی، فزیکی، اقتصادي او ټولنیزو معلوماتو مدغم کول.

دویمه پايله: د طبیعی زېرمو د مدیریتي پروژو د اجرا پر مهال د ټیم د یو غړي په حیث او یا هم په انفرادي توګه وکولای شي له ځانه پر وخت، او مسلکي توګه د رهبرۍ مهارتونه وښايي.

دریمه پايله: د طبیعي زېرمو د ایکالوجیکی، ټولنیزو، او اقتصادی/سیاسي اړخونو د ارقامو د لاسته راوړلو او تحلیل پر مهال د کمپیوټر او جی ای ایس د منځنیو مهارتونو کارونه.

څلورمه پايله: په انګلیسی او ملی ژبو د لیکلو او ویلو ښه مهارت، تر څو په مسلکی ډول سره د یو شخص، ګروپ او عامه خلکو سره همغږي وکړي.

پنځمه پايله: د نظري تحصیلی مفاهیمو عملي کول، او د عملي مدیریت د ستونزو د هواري لپاره د محصلاتو د ذوق سره سم د طبیعي زېرمو په هکله د نویو څیړنو په لاره اچول.

کار کوونکي او نوم لیکنه:

د طبیعي زېرمو مدیریت څانګه د هېواد له بېلابېلو ولایتونو څخه زده کړيالان جذبوی. د  ۲۰۱۷ علمی کال  بهير کې نوموړې  څانګې ۱۵۶ زده کړیالان درلودل،  چی ۲۸ سلنه یې انجونی وې. د ټولګيو د د زده کوونکو شمېر تر ۳۵ تنو پورې راټيټيول د تدريس ميتود د محصل محوره زده کړو، ستونزې پر بنسټ زده کړو او پروژه یي زده کړو د اغېزمنتيا او ودې لپاره اړين دي. د طبیعی زېرمو مدریت څانګه د آمر په شمول څلور تنه استادان لري، چی د هغوی له جملې څخه هر یو یې د هایدولوجي او چاپېریال ساتنې، جیولوجی، هایدروجیولوجی، له ځمکې څخه د استفادې او د هغه برنامه ریزی، د کرنې او د طبیعی زېرمو مدیریت څانګو کی تخصص لري. د محصلانو د شمولیت او د اصلی مضامینو د تعداد په اساس باید د استادانو شمیر چی مشخضآ په څانګې پورې تړاوو لري باید ۶ تنو ته ورسیږی.

د مضامینو نوموونه:

د کريډيټ سیستم د لایحې د شپاړسمې مادی په اساس هر مضمون د یو کود نمبر لرونکی دی چي د هغه لمړنی دوه توري په انګلیسی د پوهنځي او د کود درې آخر عددونه مضمون او سسمتر پورې تړاوو لري. د کود دوه لمړنی حروفونه د بېلابیلو پوهنځیو د ښودولو لپاره دي چې معمولآ د پوهنځي د انګلیسی نوم له دوه لمړنیو حروفو څخه جوړیږی. د بیلګې په ډول د چاپېریال ساتنې پوهنځي لپاره En انتخابیږي. لمړنی عدد د تحصیلی سمستر ښوونکی دی، او د کود دوه وروستی عددونه د هرځانګړي مضمون د ښودلو لپاره کارول کیږي. د بیلګې په ډول د ۳۱۱ عدد داسې مفهوم لري: اول عدد (۳) دریم تحصیلي سمستر او دوه آخری عددونه (۱۱) د نظر لاندی نیول شوي مضمون کود دی، دا دوه عددونه په عین پوهنځي کې د تکرار وړ ندي.

جدول ۱۱: د طبیعي زېرمو د مدیریت څانګې د کادر غړي

ګنه	نوم/تخلص	د تحصیل درجه	علمي رتبه	دنده
۱	نور احمد اخندزاده	ډاکټر د اوبيزو زيرمو مدیریت	پوهندوی	د چاپېریال ساتنې پوهنځي رئیس
۲	محمد هارون حیران	ماسټر هایدرولوجی او چاپېریال ساتنه	پوهنیار	د طبیعي زیرمو مدیریت څانګې آمر
۳	مجیب الرحمن احمدزی	ماستر د ځمکنیو زېرمو مدیریت	پوهنیار	د طبیعي زېرمو مدیریت څانګې غړی
۴	مصطفی حسنی	ماستر د طبیعي زېرمو مدیریت	پوهنیار	د طبیعي زېرمو مدیریت څانګې غړی

 

د طبیعي زېرمو مدیریت څانګې تحصیلي نصاب

لمړی سمستر
ګڼه	مضمون	کوډ	د کریډیټونو شمیر	د کریدیټ ساعتونه
				نظري		عملي
				کريډيټ	مجموعه	کريډيټ	مجموعه
۱	کیمیا-I	En113	۳	۳	۴۸
۲	فزیک-I	En114	۳	۳	۴۸
۳	د طبیعي زېرمو مدیریت بنسټونه	En111	۳	۳	۴۸
۴	بیولوژی-I	En112	۳	۳	۴۸
۵	ریاضی-I	En115	۳	۳	۴۸
۶	د افغانستان معاصر تاریخ	En116	۱	۱	۱۶
۷	معلوماتي ټکنالوجی-I	En119	۱	۱	۱۶
۸	انګلیسی-I	En117	۱	۱	۱۶
۹	اسلامي ثقافت	En118	۱	۱	۱۶
۱۰	مجموعه		۱۹

 

دویم سمستر
ګڼه	مضمون	کوډ	د کریډیټونو شمیر	د کریدیټ ساعتونه
				نظري		علمي
				کريډيټ	مجموعه	کريډيټ	مجموعه
۱	د چاپېریال پوهنې بنسټونه	En211	۳	۳	۴۸
۲	د پيښو مدیریت بنسټونه	En212	۳	۳	۴۸
۳	بیولوژی-II	En213	۳	۳	۴۸
۴	کیمیا-II	En214	۳	۳	۴۸
۵	جغرافیه	En215	۳	۳	۴۸
۶	ریاضی-II	En216	۳	۳	۴۸
۷	انګلیسی-II	En217	۱	۱	۱۶
۹	اسلامی ثقافت	En218	۱	۱	۱۶
۱۰	معلوماتی ټکنالوجی-II	En219	۱	۱	۱۶
	مجموعه		۲۱

 

دریم سمستر
ګڼه	مضمون	کوډ	د کریډیټونو شمیر	د کریډیټ ساعتونه
				تیوری		عملی
				کريډيټ	مجموعه	کريډيټ	مجموعه
۱	د ځنګلونو او څړ ځایونو مدیریت	En311	۳	۳	۴۸
۲	ایکالوجیکی احصائیه	En312	۳	۳	۴۸
۳	چاپېریالي اخلاق	En313	۳	۳	۴۸
۴	د انرژۍ زېرمې	En314	۳	۳	۴۸
۵	د خاورې مدیریت	En315	۳	۳	۴۸
۶	د چاپېریال ساتنې عالی کیمیا (اوبه او اتموسفیر)	En316	۳	۳	۴۸
۷	انګلیسی-III	En317	۱	۱	۱۶
۹	اسلامي ثقافت	En318	۱	۱	۱۶
۱۰	مجموعه		۲۰

 

څلورم سمستر
ګڼه	مضمون	کوډ	د کریډیټونو شمیر	د کریدیټ ساعتونه
				تیوری		عملی
				کريډيټ	مجموعه	کريډيټ	مجموعه
۱	د اوبو مدیریت	En411	۳	۳	۴۸
۲	GIS-I	En412	۳	۳	۴۸
۳	د چاپېریال ساتنې جیولوجي	En413	۳	۳	۴۸
۴	مایکرو اقتصاد	En414	۳	۳	۴۸
۵	د طبیعی زیرمو اړیکې	En415	۳	۳	۴۸
۶	د چاپيریال ساتنې علمي لیکوالي	En416	۱	۱	۱۶
۷	د مدیریت بنسټونه	En417	۲	۲	۳۲
۹	اسلامي ثقافت	En418	۱	۱	۱۶
	مجموعه		۱۹

 

پنځم سمستر
ګڼه	مضمون	کوډ	د کریډیټونو شمیر	د کریدیټ ساعتونه
				تیوری		عملی
				کريډيټ	مجموعه	کريډيټ	مجموعه
۱	GIS-II	En511	۳	۳	۴۸
۲	ایکالوجی	En512	۳	۳	۴۸
۳	ژوند بڼې	En513	۳	۳	۴۸
۴	چاپېریالي حکومتولي	En514	۳	۳	۴۸
۵	د طبیعی زېرمو اقتصاد	En515	۳	۳	۴۸
۶	تطبیقی هایدرولوجی	En516	۳	۳	۴۸
۷	اسلامي ثقافت	En517	۱	۱	۱۶
۹	مجموعه		۱۹

 

شپږم سمستر
ګڼه	مضمون	کوډ	د کریډیټونو شمیر	د کریدیټ ساعتونه
				تیوری		عملی
				کريډيټ	مجموعه	کريډيټ	مجموعه
۱	ریموت سنسنګ	En611	۳	۳	۴۸
۲	ټولنه او اقلیمي بدلون	En612	۳	۳	۴۸
۳	د طبیعي زېرمو ساتنه	En613	۳	۳	۴۸
۴	د طبیعي زېرمو د پالیسۍ او ادارې بنسټونه	En614	۳	۳	۴۸
۵	د طبیعي زېرمو دوامداره پرمختګ	En615	۳	۳	۴۸
۶	د طبیعي زېرمو پرمختګ او خوراکي مصونیت	En616	۳	۳	۴۸
۷	اسلامی ثقافت	En617	۱	۱	۱۶
۹	مجموعه		۱۹

 

اووم سمستر
ګڼه	مضمون	کوډ	د کریډیټونو شمیر	د کریدیټ ساعتونه
				تیوری		عملی
				کريډيټ	مجموعه	کريډيټ	مجموعه
۱	د طبیعی زیرمو پلانګذاری او د ځمکې کارونه	En711	۳	۳	۴۸
۲	د ایکوسیستم د خدمتونو اقتصاد	En712	۳	۳	۴۸
۳	د افغانستان د چاپېریال ساتنې قانون	En713	۳	۳	۴۸
۴	تطبیقی ایکالوجی	En714	۳	۳	۴۸
۵	د طبعي زېرمو ټوریزم	En715	۳	۳	۴۸
۶	د څیړنې طریقه	En716	۳	۳	۴۸
۷	اسلامی ثفافت	En717	۱	۱	۱۶
۹	مجموعه		۱۹

 

اتم سمستر
ګڼه	مضمون	کوډ	د کریډیټونو شمیر	د کریدیټ ساعتونه
				تیوری		عملی
				کريډيټ	مجموعه	کريډيټ	مجموعه
۱	په طبیعي زېرمو شخړې او همکارۍ	En811	۳	۳	۴۸
۲	مونوګراف	En812	۶			۶	۹۶
۳	کار زده کړه / د ټولنیزو خدمتونو زده کړه	En813	۳			۳	۴۸
۴	د افغانستان طبیعي زېرمې	En814	۳	۳	۴۸
۵	په طبیعي زېرمو کې کارېدونکي پروګرامونه	En815	۳	۳	۴۸
۶	اسلامي ثقافت	En816	۱	۱	۱۶
۷	مجموعه		۱۹

۱۴	پوهنتون شموله کریډيټونه	د کریډیټونو ویش
۵۹	بنسټيز کریډیټونه	(۱۴۴-۱۶۸ زیاتترین کریډيټونه)
۸۲	تخصصي کریډیټونه	(۱۷-۲۱ کريډيټونه په هر سمستر کې)
۱۵۵	د پروګرام مجموعي کریډيټونه